Stel je voor dat je samen met een aantal anderen meedoet aan een 'vision test'. Je krijgt een kaartje met een lijn erop. Daarna krijg je nog een kaartje met drie lijnen (zoals hiernaast). Alle deelnemers wordt gevraagd welke lijn (A, B of C) precies even lang is als de lijn op het eerste kaartje. Jij bent als laatste of één na laatste aan de beurt. De eerste mensen in de groep geven in jouw ogen het juiste antwoord, maar daarna geven de deelnemers steeds een verkeerd antwoord. Totaal zijn er 18 deelnemers en nu is het jouw beurt. Zeker 12 deelnemers gaven een verkeerd antwoord. De vraag is nu wat jij gaat antwoorden....
In dit beroemde experiment (wel ietwat stoffig, dat weet ik) van Solomon Asch (ofwel de Conformity Experiments) werd feitelijk onderzoek gedaan naar het hoe en wat in gedrag van mensen in groepen. In een controle groep waarbij geen sprake was van enige druk gaf slechts 1 op de 35 een fout antwoord. Bij het experiment als hierboven gingen er drie op de vier de mist in....Voor de duidelijkheid: de anderen in de groep weten van het experiment en geven dus bewust een fout antwoord, alleen jij weet niet dat ze 'meewerken'....Trouwens het juiste antwoord is natuurlijk B.
Welke energielekkage is dit? Juist Groepsdruk. Of ook goed conformiteitsdenken.
In groepen is altijd sprake van onderlinge binding. Ook wel cohesie genaamd. Die cohesie bestaat uit de twee vormen. Enerzijds de mate van uniformiteit en anderszijds de mate van conformiteit. Uniformiteit gaat over hoe mensen (onbewust en bewust) afspraken maken over uiterlijk, houding, gedrag en vele normen in die groep. Conformiteit is dat mensen geneigd zijn zich aan te passen aan anderen, ook als ze het ergens niet mee eens zijn. Kopieer gedrag. Ken je dat? Als er ergens een onderwerp is waar in de psychologie of sociologie onderzoek naar is gedaan, dan is dat wel conformiteit. Immers is dat de basis voor leiderschap en volgerschap. Daarom ook dat mensen zich herkennen in de lekkages die kunnen optreden (zie ook de Abilene Paradox). Deze lekkages hebben altijd iets te maken met de schaduw van het systeem.
Veel vitaliteit in groepen (lees ook systemen) gaat verloren aan de groepsdruk. Ik heb het over de negatieve kanten, want onder groepsdruk kunnen mensen ook fantastisch presteren. Groepsdruk is een soort impliciete norm, vaak heel subtiel waartoe mensen zich gaan verhouden. Veel mechanismen zijn onbewust, totdat je er zelf in vastloopt, dan wordt het bewust en vraag je je af, onder welke druk sta ik eigenlijk? Er speelt altijd de machtsfactor mee (daarover komen nog artikelen). (Team) coachvragen gaan vaak daarover!
In groepen passen we ons dus onbewust graag aan, omdat we niet buiten de boot willen vallen. Onderliggend is uiteraard het 'overlevingsgedrag'. Aanpassen dus (lees ook het verhaal van de apen en de banaan in script in teams), anders volgt de afwijzing en zelfs uitsluiting! Het voortbestaan van de groep loopt namelijk gevaar. Echter de 'uitzondering' is wel degene die beweging geeft!
Neem bv de negatieve beeldvorming (bv roddels) die door iemand wordt gecreëerd over iemand anders uit je team. Onderliggend zit iets van jaloersheid, egoïsme, onzekerheid, hebzucht of superieuriteits gevoelens van de veroorzaker, maar het lukt diegene wel om vervormd beeld te schetsen. Steeds meer collega's gaan de beeldvorming 'geloven' en kloppend maken (anders lopen ze ook een risico). Zelfs je manager gaat erin mee. Durf jij hier dan tegenin te gaan? Of ga jij ook erin mee? Ook al weet je dat de beeld(ver)vorming onjuist is?
Wat moet je hiermee? Bij negatieve groepsdruk of conformiteitsdenken haalt dat de creativiteit weg. En aangezien de 3DMens gedachte onder andere stoelt op het creatieve vermogen van mensen sta ik erbij stil. Het ondermijnt maar al te vaak het potentieel en de vitaliteit van mensen in teams. Verschil maken kan juist tot oplossingen leiden die anders niet mogelijk waren. Opkomen voor je (eigenwijze) gedachten kan ook beweging geven! De gedachte die je het eerst had bij het bovenstaande experiment was echt wel de juiste! Je had de juiste lengte goed ingeschat..."B" is inderdaad fout, twijfelde je toen je "B" las? De goede lengte is....
Heb je zelf voorbeelden van groepsdruk (conformiteitsdenken) waarbij je zwichtte onder de druk van een meerderheid, maar je eigenlijk daarin NIET mee wilde gaan? Laat me weten op 3dmens@gmail.com.
Mogelijk dat ik dat gebruik voor mijn organisatiecoach onderzoek over dit onderwerp.
Laat ik positief eindigen: hoe beweging voortkomt uit leiderschap (eigenaarschap) en vooral de 'first followers', check this:
En nu aan de slag om zelf eens verschil te mogen maken! Niet lekken, maar lokken. De grootste leiders durfden immers een verschil te maken.
Lees ook artikel 'Ben jij al een neushoorn?'
De volgende lekkage in deel 3 gaat over Vijanddenken.