Zomercolumn: veiligheid in groepen

Na de zomer starten er weer veel nieuwe groepen. In afdelingen, projectteams, school of studieklassen etc. In het kader van die nieuwe groepen sta ik - in een aantal zomercolumns - stil bij groepsprocessen.

Als teamcoach/externe begeleider kom ik nogal eens in situaties waar in die groepsvorming iets mis is gegaan. Die ervaringen schrijf ik graag voor je op. Hopelijk kun je er dan je voordeel mee doen na deze zomer als je (uitgerust) weer wilt starten.

Een beginsel bij groepen is dat je als individu deel uitmaakt van een groep als er een gemeenschappelijk doel is. In elke groep is sprake van een orde (bewust en onbewust). Als die orde verstoord raakt, dan komt de groep niet tot ontwikkeling.

 

OEFENING: kijk terug op het afgelopen half jaar.

- Is er tijd besteed aan de ontwikkeling van jouw groep, d.w.z. aan de onderlinge betrokkenheid bij elkaar? Is het antwoord JA - nog ongeacht van de aanleiding - dan mag je blij zijn, want maar 10% van de teammanagers/leidinggevenden besteed aandacht aan het eigen onderlinge proces.

Net zo belangrijk als de taak die een groep heeft is de onderlinge betrokkenheid. Die betrokkenheid maakt deel uit van het proces. Dat proces gaat over de interacties die er zijn binnen de groep. We spreken over groepscohesie. Dit gaat over de mate van samenhang die mensen hebben in het 'ervaren' van die interacties.

In dat ervaren is een belangrijk onderdeel:  het ervaren van veiligheid. Dit is in alle groepssystemen aanwezig. De interacties bij het uitvoeren van de taken zijn zowel inhoudelijke als proces-gericht. In de meeste teams krijgen de inhoudelijke processen veel aandacht.

Bijvoorbeeld de procedure voor het verwerken van informatie, deze staat keurig vastgelegd in een draaiboek met de eventuele proces risico's en marges. Maar wat gebeurt er als mensen zich door omstandigheden daar niet aan houden. Dan wordt altijd verwezen naar de 'procedure'. Je kent vast wel de video:

Teveel veiligheid is niet goed en te weinig maakt een groep ook niet sterker. Een groep die zich slechts oriënteert op het uitvoeren van de taak en de procedures kent dan ook vaak maar een beperkte ontwikkeling.

Als coach begeleidde ik een team dat volledig vastzat. Er speelden veel onderhuidse conflicten. De medewerkers (her)kenden merendeels de irritaties, maar werden door de leiding terugverwezen naar hun taak en verantwoordelijkheden. Bij een project moesten de medewerkers samenwerken en daar ging het flink de fout in. De leiding was verontwaardigd over 'dat het de mist in ging'. Ze zochten de oorzaak uiteraard bij de teamleden, maar met wat professionele begeleiding (!) viel het kwartje.

Veiligheid is een illusie

Als veiligheid een voorwaarde wordt zodanig dat het doel van de groep kwijt raakt, dan verliest de groep zijn basis. Die begint namelijk bij het uitvoeren van de taak ten dienste van een gesteld doel. Dus om een groep nou helemaal in de watten te leggen en de veiligheid te overdrijven gaat te ver.

Ik wil eindigen dat veiligheid een belangrijke voorwaarde is, maar niet een illusie moet zijn. Er zijn altijd spanningen en ervaringen van onveiligheid, maar als die juist het behalen van het doel helpen en elkaar versterken dan is er sprake van een gezonde ontwikkeling. In mijn volgende column ga ik hier dieper op in.

Volg alle zomercolumns, zorg dat je er klaar voor bent na deze vakantie en inspiratie hebt. Schrijf je nu in als vast lezer. Zie kolom links.