vrijdag 15 februari 2019

Teams met een energie lekkage?


Ik begin met een persoonlijk verhaal om dit artikel in te leiden...

In 1988 kon ik tijdelijk een flat krijgen in Utrecht Kanaleneiland op de Telderslaan. Voor de verhuizing reed ik heen en weer om op te knappen en vast wat spullen te verhuizen. Na enkele dagen werd ik bij de flat tegengehouden door een agent. Ik moest uitleg geven wat ik kwam doen etc. Om een lang verhaal kort te maken: mijn (aanstaande) buurvrouw bleek de avond te voren te zijn vermoord in haar flat. De politie deed onderzoek en wilde mijn getuigenis opnemen...
Ik was echter die betreffende avond op een ander adres, want ik woonde er nog niet. Maar nu de crux!
En dat stond een paar dagen later paginagroot in de krant: vele bewoners in de (gehorige) flats hadden het geschreeuw, gestommel, geruzie, gegil en zelfs de laatste kreunen gehoord...
En waar het omgaat: niemand had iets gedaan!

Diffuse verantwoordelijkheid?
Ik wil je iets vertellen over deze energie lekkage: Diffuse Verantwoordelijkheid (of ook Toeschouwer-syndroom of Diffusion of Responsibility). Dit is een sociaal-psychologische verschijnsel waarbij iemand of een kleine groep minder verantwoordelijkheid voelt om iets te doen wanneer anderen aanwezig zijn. De persoon of kleine groep (binnen een groter geheel) gaat ervan uit dat anderen verantwoordelijkheid nemen voor een actie of denken dat anderen dat al gedaan hebben. Het verschijnsel kan optreden bij groepen mensen boven een bepaalde kritische omvang en wanneer er niet expliciet verantwoordelijkheid is toegekend. Het komt zelden voor wanneer iemand alleen is en de diffusie neemt toe als er drie of meer mensen zijn.

In teams....een lekkage door passiviteit
In teams/organisaties komt hetzelfde fenomeen voor. Iemand stelt bijvoorbeeld iets voor om te ondernemen of aan te pakken en anderen reageren passief of schieten gelijk in een oordeel. De energielekkage ontstaat doordat daarmee een onderstroom ontstaat van 'geen initiatief meer nemen'. Dit komt vooral voor in teams waar een zwakke leider of geen leider aanwezig is. Zo wordt 'initiatief nemen' veroordeeld en ontstaat een sfeer waarin niemand meer leiding durft te nemen. Als de betrokkenheid afneemt, dan neem de onverschilligheid toe. Achteraf veschuilen mensen zich met "maar niemand deed wat". Er worden geen meningen meer gegeven of juist eindeloze discussies en vooral niet constructief en zonder besluitvorming.
In lijn met het bovenstaande kan ik ook 'Social loafing' benoemen. Dat is het gedrag dat mensen in groepen hebben waarbij juist door het groepsverband minder moeite wordt gedaan. De energielekkage ontstaat dan omdat groeps -of teamleden hun aandeel te weinig terugzien in het resultaat.

Fataal gedrag
Onlangs hoorde ik nog over een situatie waarbij in een organisatie duidelijk merkbaar was dat het niet goed ging. De doelen werden niet gehaald, de visie ontbrak, krampachtige marketing had geen effect, geen zelfreflectie, de geest uit de fles... etc.. De leider riep geen of verkeerde hulp in, de leden stelden zich afhankelijk op en durfden door het gedrag van de teamleider niets meer te doen. Het hele team was 'ziek', medewerkers waren in hun gedachten al 'weg aan het gaan' of werden echt ziek en klanten trokken zich terug.
Niemand nam nog eigenaarschap en iedereen verschool zich met een excuus (achter de diffuse verantwoordelijkheid). Medewerkers waren minder zelfbewust (over hun bijdrage), hadden een groot gevoel van anonimiteit en namen geen leiding. Niemand die het echt durfde om persoonlijk verantwoordelijkheid te nemen. Achteraf zeiden de medewerkers 'we zagen het al lang aankomen'. Na afloop werd duidelijk dat de ernst van de situatie ook al langer werd begrepen en ook wat men had kunnen doen, namelijk wel ingrijpen! Het team werd opgeheven en de organisatie ging later failliet.

Doe je iets of doe je niets?
Het psychologische mechanisme (oa. het 'bystander effect') is uitvoerig beschreven. Het bekendste voorbeeld is dat van Kitty Genovese. Zij werd in 1964 verkracht en vermoord en de vele getuigen deden niets.
In dit kader kun je talloze filmpjes vinden op You Tube, waarbij gekeken is hoe omstanders 'niets doen', omdat ze denken dat anderen het wel doen.
Neem jezelf de komende week nu eens voor om niet alleen toe te kijken...
Toon leiderschap, onderneem, be the change! 3DMens: Denk, Durf en Doe.
 

Maak een keuze en doe mee met de workshop Leiderschap in Teams op 20 en 21 maart as

vrijdag 1 februari 2019

De Uitweg


Tijdens een netwerk borrel ontmoet ik twee directieleden. Ik ken ze niet. We maken kennis door het toeval van een gemeenschappelijke bekende. Zo gaat dat vaker tijdens een netwerk bijeenkomst. De stemming is jolig. Er was vlak ervoor een spreker geweest die niet echt de zaal aansprak. Het effect was dat de bezoekers volop in gesprek raakten! Ik ben dan gefascineerd door hoe erop wordt gereageerd.

Zelfstandige Zonder Protocol.


Mijn ontmoeting met de twee was het begin van een mooi team leer proces. Waarover hieronder meer. Door wat er gebeurde in de ruimte was er gelijk contact en bijpassende taal zeg maar. Het was jolig (de algemene stemming en de borrel specifiek denk ik) en ik werd meegenomen in die stemming. De heren kenden elkaar goed en vertelden graag over hun business. Het was - in mijn ogen - iets te mooi om waar te zijn. Dus zoals het klinkt is het dan ook echt zo? Na een paar minuten komt dan de vraag..., Wat doe jij dan? Ik ben ZZP. Zelfstandige zonder Protocol grapte ik. Daarmee zinspelend op een eerder woordgrapje van die avond.

Stilte


Ik vervolgde 'Ik werk voor mezelf en ben team en organisatie coach en ik werk ook met individuele vraagstukken bij leidinggevenden en of hun medewerkers. Wat specifieker... ik werk aan samenwerkingsvraagstukken of zogezegd samenwerkingsshit'. 'Aha' zegt een van de twee, 'dat is precies wat voor jou' met een stevige klop op de borst van de ander. Kijk dat vind ik dan interessant. Ik denk dan 'wat gebeurt hier nou'. Welke aanwijzingen krijg ik hier? Ik kan op dat moment iets vragen, maar besloot in milliseconde mijn mond te houden. Soms werkt een stilte ook prima (ook op een borrel). De ietwat verontwaardigde collega stapte naar voren, tilde zijn borst op, zijn kin op en zei 'we gaan hier niet fysiek worden toch'. Ik blijf staan en kijk ze aan. Nog steeds stil. Ze kijken naar mij en deden wat lacherig omdat ik niet direct reageerde. Ik bleef even kijken en in de stilte van dat moment gebeurde er iets bijzonders. Het leek of we even samen in het oog van de storm stonden. Het rumoer om ons heen verstomde. Ik voelde iets van ontroering..., maar zeg je dat dan? De gedachte 'hier is meer aan de hand' kwam in mij op. Het was zo'n moment dat je later nog goed herinnert. Omdat er wat bijzonders gebeurd. Er valt van alles op een plek. Alleen er zijn geen directe woorden. Zo iets als een 'presencing ervaring' (voor de kenners..., maar wil dat wel later uitleggen als je dat wenst of lees hoofdstuk 11 van boek Theory U).

De Uitweg


In de stilte ontstond ineens vertrouwen. Ik weet het niet. Woorden hoeven niet gelijk te passen. Misschien duurde het een paar tellen, er gebeurde iets tussen die twee onderling en tussen mij en hen. Terwijl ik niets zei. In de stilte ontstond een andere verband tussen ons. Ik vroeg 'ik ben benieuwd wat ik nu zie of merk, ik denk dat er hier meer verhaal achter zit...'. De joligheid veranderde in een paar seconden naar serieus. De business taal maakte plaats voor echtheid. Er was ineens een andere laag tussen ons aanwezig. Ik voelde mij ineens echter worden, minder die sluier van oppervlakkige gesprekken bij een borrel. Het antwoord was pijnlijk. Er was al langer wat niet okay in de organisatie. Het had te maken met een team waarbij veel aan de hand was geweest en een aantal maatregelen niet hadden geholpen. Het was pijnlijk, omdat er sprake was van verloop en later verzuim en daarom slechte verwachtingen. Een van heren zei dat het leek of er geen Uitweg was. Dus ik vroeg 'Hoezo?' Waarop het gesprek zich wendde naar nog een andere laag. De ene man raakte wat van slag en ik zag aan zijn gezicht en houding dat er iets emotioneerde. Ik kon niet anders reageren dan 'dit wordt een ander gesprek denk ik'. Waarop de ander zegt 'Heb jij misschien als coach een Uitweg?'

3DMens


Nee ik heb geen uitweg. De Uitweg klinkt als de vraag naar de Oplossing, maar zo werkt het niet! Ik floepte de woorden eruit. Inmiddels waren onze glazen leeg. Ik zei 'ik haal nog wat te drinken en dan gaan we praten over Wat echt een Uitweg kan zijn. In ons verdere gesprek kon ik min of meer pitchen hoe ik werk. Ik bied niet een Uitweg, dat is vaak te kort door de bocht, te cosmetisch of technisch. De Uitweg is leren kijken in 3D, dus dieper. Anders vind je wat je al weet. Niet direct naar de oplossing werken vergt dat je moet kijken naar het probleem op een andere laag. 3DMens leert hoe samenwerking echt in elkaar zit en het juiste effect heeft. Dat betekent een ander perspectief en durven kijken naar die andere laag. Dat is niet de meeste voor de hand liggende route, zeker niet in een bedrijf als dat van hun, want anders hadden ze dat wel gedaan. Een goede coach leert immers niet de oplossing te geven, maar het enige juiste te doen en dat is op een nieuwe en beter passende manier kijken naar proces en resultaat met waardering voor de organisatie zoals ie nu is. Dus....wat is het leerproces?

En nu?


Daarmee eindigde toen ons gesprek. Inmiddels zijn we een ruim jaar verder! Ik heb het hele team gezien in een prachtige reis met alles wat bij een intense leer reis hoort. Met pieken en dalen. Wat eindigde op een borrel met de vraag Wat is het leerproces om de juiste uitweg te vinden? resulteerde na een jaar begeleiding van leiders en leden in een tevreden en vooral vitaal team. Een lager wordend verzuim, geen verloop meer en ruimte voor groei voor persoonlijke professionele ontwikkeling. En onlangs....hebben we getoast op een mooie Uitweg en nogmaals op mijn woordgrapje Zelfstandige Zonder Protocol. En of dat waar is mag je zelf ontdekken...

Zelf leren over groepsdynamiek? Doe dan mee op 20 en 21 maart as. met tweedaagse Leiderschap in Teams. Kijk hier voor informatie.

Een persoonlijk bericht mag ook via info@3dmens.nl