Fataal of Vitaal Team? Vals Spel. Deel 1

De reeks energielekkages eindigt volgende week met een zesde en laatste lekkage.

In mijn nieuwe reeks Fataal of Vitaal in teams wil ik vast beginnen met Vals Spel. Dit onderwerp kun je ook doortrekken naar organisaties, maar dat wordt voor deze reeks misschien te ingewikkeld. De basis hiervan is dat er binnen teams nogal wat 'afspeelt'. Er worden namelijk nogal wat spelletjes gespeeld.

De term spelletjes ontleen ik hierbij eigenlijk niet zozeer aan het spreekwoordelijke 'spelletje spelen', maar aan de theorie van Eric Berne, ofwel de Transactionele Analyse. Berne beschrijft een Spel (met hoofdletter S) als een reeks complementaire transacties met bijbedoelingen, die leidt tot een voorspelbaar resultaat dat schade aanricht.

Dat Spel spelen staat vaak niet in het bedrijfsplan of prominent op de website bij de lijst met kernkwaliteiten. Bedrijven afficheren zich daar liever niet mee, terwijl het er wel is..... (lees ook Orgenogram van een Organisatie). Als team -en organiastiecoach krijg ik (en jij misschien) ermee te maken. Want dat is namelijk wat er speelt buiten de geschreven wetten van het systeem. "Het staat niet in het handboek personeel" zeg ik vaak. Maar als ik wat voorbeelden noteer, dan herken je het waarschijnlijk vast wel. Piet Weisfelt schrijft hier prachtig over in zijn boek De Bestemming van het Systeem:

Etiketteren: men krijgt een beeld van de ander en niemand zal dit beeld meer kunnen veranderen. Dat beeldvorming of 'kleuring' keihard werkt en vooral hardnekkig is heb je misschien zelf ook 's moeten ervaren en ik ken het ook. Je ziet het nu ook in de politieke arena, waar één foutje fataal kan zijn (zie de aflevering Altijd Wat (17 april) van Rob Wijnberg, hoofdredacteur van NRCNEXT, hij noemt het Mediareductie*).

Wees ze voor: de ander wordt als bedreigend afgeschilderd en deze veronderstelde bedreiging rechtvaardigt vervolgens ieder handelen. Ook deze spelvorm heb ik 's aan den lijve ervaren. Niet leuk en pijnlijk, de grond zakt onder je voeten weg..... Stel je voor dat een collega er voor zorgt dat er vooral over jou wordt gesproken en zijn of haar eigen rol en aandeel 'onzichtbaar maakt'. Dat dit vervolgens ook door de leiding wordt toegelaten maakt dat zelfs dit spelgedrag wordt beloond...en daarmee in stand wordt gelaten (lees ook de nieuwe serie Roddelaars Ontmaskerd).

Als je niet uitkijkt: een variant op het voorgaande waardoor de betrokkenen angstig worden en passief blijven. In voornoemde geval waarbij navraag werd gedaan werd de betrokkene zeer boos en schoot vol verwijt, liep daarmee naar de leiding en... kreeg gelijk...., de volgende keer dus beter uitkijken....

Likken en Trappen: de acties die men onderneemt om zichzelf veilig te stellen, ook als dit ten koste gaat van de medeleden. Deze sluit aan bij het Spel Wees ze voor. Als likken naar boven helpt en trappen naar de zijkant of naar beneden helpt in een systeem, dan is voorspelbaar dat dit ergens in de tijd fataal wordt. Altijd zal iemand of meerderen daarvan slachtoffer worden.

Ik volg alleen maar een bevel: rechtvaardiging van wangedrag en verlies van autonomie. Deze behoeft niet veel toelichting...

Als je dit leest en je doorziet Het Vals Spel, dan zie je ook de mogelijkheden om van fataal naar vitaal te groeien. Hierover later meer...

Kijk eerst eens goed rond vandaag...welke Spelletjes zie jij? Wil je reageren? Stuur me dan bericht via 3dmens@gmail.com.

* mediareductie: het volledig reduceren van een persoon (in de media) tot één moment, een uitglijder, een fout. Dat beeld wordt vaak herhaald en de betrokken persoon wordt daarop telkens aangesproken, waardoor het beeld blijft. Wat iemand vòòr dat moment of erna heeft gedaan krijgt geen aandacht.

(bron plaatje ontleend van Museum Boerhaave)
(bron oa. P. Weisfelt, de bestemming van het systeem, 15.3.8)

Conflict in 3D deel 2

Eerder schreef ik over Conflict in 3D vanuit een interne situatie, die dus direct betrekking heeft op iets wat in je speelt. In dit stuk sta ik stil bij het externe conflict. Hierbij hebben mensen conflicten met elkaar. Er is kortweg een verschil van mening of er zijn tegengestelde behoeften. Bij een extern conflict is sprake van een intern conflict, want iets in de buitenwereld 'triggerd' in jezelf. Er speelt altijd wel iets in de 'overdrachtelijke sfeer' (negatieve overdracht en negatieve tegenoverdracht).

Mensen hebben een vreemde aanname en dit is gelijk ook de paradox van conflict. Namelijk dat iedereen wel op een bepaalde manier de behoefte heeft om bewust of onbewust de ander te willen veranderen. Je wil opleggen aan een ander heeft een conflict in zichzelf. Als mensen hierin blijven..., dan miskennen ze hun eigen mogelijkheid om het conflict te hanteren en op zoek te gaan naar 'onderhandelingsruimte'.

In de Transactionele Analyse (TA) spreken we over spelgedrag (dan is conflict onderhuids, gemeen, ondermijnend, in de schaduw) of intimiteitsgedrag (dan is conflict volwassen, bespreekbaar, uitdagend, open/transparant). Bij spelgedrag is kwetsbaarheid de belemmering. Bij intimiteit is kwetsbaarheid de opluchting. Kijk maar naar coaching waarbij sprake is van een conflict, hoevaak lost iets op met de vrijgeven van de bijbehorende emotie?
Conflicten hebben een manifestatie in het hier en nu en er ligt al een geschiedenis voor (vanuit mijn 3D gedachte: verleden, heden en toekomst zijn in verbinding). Bij coachend werken moet toch eerst dat verleden gezien worden. Het verleden heeft immers een soort van trekkracht op je, het werkt als een magneet die je aantrekt. Dat zich dat manifesteert in het nu met iemand anders in een conflict waarbij emoties gaan spelen is wel logisch, want je bent nog iets aan het 'uitwerken' van vroeger, waar je nu nog geen oplossing voor hebt. Feitelijk zegt de overdracht die er speelt iets over jouw leerproces.

3DMens opgelet, weet dit:
- ieder gedrag heeft in een diepere laag een positieve intentie
- ieder gedrag was ooit de beste oplossing die iemand heeft gehad
- de betekenis van de interactie is wat je lijfelijk oproept
- het niet fout! dat is een oordeel, maar er is feedback.

Hoe hiermee te handelen dan?
- Herkennen, het conflict mag er zijn! Neem het waar en benoem dat wat er is/speelt (volwassen), veroordeel het niet. (in Theory U: downloading>sensing)
- Erkennen dat het er is en besteed er aandacht aan (in Theory U: uitstallen>loslaten, bij Covey: ik zie je en zie je mij), sta stil bij de bedoeling en betekenis ervan.
- Verkennen. Verhelder (samen) behoeftes en verlangens, wensen en meningen (in Theory U uitkristalliseren en prototyping, bij Covey: Theater van de Magie, de Derde Ruimte).

Lost het conflict nu op?

(vrij naar B. Hellinger, inspiratie Passe Partout over Conflict van W. Veenbaas ea.)