donderdag 2 augustus 2012

Op herhaling: Teams met energielekkage 6 (diffuse verantwoordelijkheid)

Om de zesde energielekkage te introduceren eerst een schokkende gebeurtenis die in mijn leven erg aangreep.
In 1988 kon ik tijdelijk een flat krijgen in Utrecht Kanaleneiland op de Telderslaan. Voor de grote verhuizing reed ik heen en weer om op te knappen en vast wat spullen te verhuizen. Na enkele dagen werd ik bij de flat tegengehouden door een agent. Ik moest uitleg geven wat ik kwam doen etc. Om een lang verhaal kort te maken: mijn (aanstaande) buurvrouw bleek de avond te voren te zijn vermoord in haar flat. De politie deed onderzoek en wilde mijn getuigenis opnemen...
Ik was echter die betreffende avond op een ander adres, want ik woonde er nog niet. Maar nu de crux!
En dat stond een paar dagen later paginagroot in de krant: vele bewoners in de (gehorige) flats hadden het geschreeuw, gestommel, geruzie, gegil en zelfs de laatste kreunen gehoord...
En waar het omgaat: niemand had iets gedaan!

Diffuse verantwoordelijkheid?
De zesde en laatste energielekkage in teams gaat over Diffuse Verantwoordelijkheid (of ook Toeschouwer-syndroom of Diffusion of Responsibility). Dit is een sociaal-psychologische verschijnsel waarbij iemand of een kleine groep minder verantwoordelijkheid voelt om iets te doen wanneer anderen aanwezig zijn. De persoon of kleine groep (binnen een groter geheel) gaat ervan uit dat anderen verantwoordelijkheid nemen voor een actie of denken dat anderen dat al gedaan hebben. Het verschijnsel kan optreden bij groepen mensen boven een bepaalde kritische omvang en wanneer er niet expliciet verantwoordelijkheid is toegekend. Het komt zelden voor wanneer iemand alleen is en de diffusie neemt toe als er drie of meer mensen zijn.

Lekkage door passiviteit
In teams/organisaties komt hetzelfde fenomeen voor. Iemand stelt bijvoorbeeld iets voor om te ondernemen of aan te pakken en anderen reageren passief of schieten gelijk in een oordeel. De energielekkage ontstaat doordat daarmee een onderstroom ontstaat van 'geen initiatief meer nemen'. Dit komt vooral voor in teams waar een zwakke leider of geen leider aanwezig is. Zo wordt 'initiatief nemen' veroordeeld en ontstaat een sfeer waarin niemand meer leiding durft te nemen. Als de betrokkenheid afneemt, dan neem de onverschilligheid toe. Achteraf veschuilen mensen zich met "maar niemand deed wat". Er worden geen meningen meer gegeven of juist eindeloze discussies en vooral niet constructief en zonder besluitvorming.
In lijn met het bovenstaande kan ik ook 'Social loafing' benoemen. Dat is het gedrag dat mensen in groepen hebben waarbij juist door het groepsverband minder moeite wordt gedaan. De energielekkage ontstaat dan omdat groeps -of teamleden hun aandeel te weinig terugzien in het resultaat.

Fataal gedrag
Onlangs hoorde ik nog over een situatie waarbij in een organisatie duidelijk merkbaar was dat het niet goed ging. De doelen werden niet gehaald, de visie ontbrak, krampachtige marketing had geen effect, geen zelfreflectie, de geest uit de fles... etc.. De leider riep geen of verkeerde hulp in, de leden stelden zich afhankelijk op en durfden door het gedrag van de teamleider niets meer te doen. Het hele team was 'ziek', medewerkers waren in hun gedachten al 'weg aan het gaan' of werden echt ziek en klanten trokken zich terug. Niemand nam nog eigenaarschap en iedereen verschool zich met een excuus (achter de diffuse verantwoordelijkheid). Medewerkers waren minder zelfbewust (over hun bijdrage), hadden een groot gevoel van anonimiteit en namen geen leiding. Niemand die het echt durfde om persoonlijk verantwoordelijkheid te nemen. Achteraf zeiden de medewerkers 'we zagen het al lang aankomen'. Na afloop werd duidelijk dat de ernst van de situatie ook al langer werd begrepen en ook wat men had kunnen doen, namelijk wel ingrijpen! Het team werd opgeheven en de organisatie ging later failliet (lees ook de nieuwe reeks van Fataal of Vitaal Team?).
Doe je iets of doe je niets?
Het psychologische mechanisme (oa. het 'bystander effect') is uitvoerig beschreven. Het bekendste voorbeeld is dat van Kitty Genovese. Zij werd in 1964 verkracht en vermoord en de vele getuigen deden niets.
In dit kader kun je talloze filmpjes vinden op You Tube, waarbij gekeken is hoe omstanders 'niets doen', omdat ze denken dat anderen het wel doen.
Neem jezelf de komende week nu eens voor om niet alleen toe te kijken...
Toon leiderschap, onderneem, be the change! 3DMens: Denk, Durf en Doe.


En heb je voorbeelden van hoe het wel (of niet) moet, stuur me dan je bijdrage: 3dmens@gmail.com

Geen opmerkingen:

Een reactie posten